Сәмитова С. Г. Татар фольклорында изгеләр образы
В статье рассматриваются татарские легенды и предания о святых и сакральных местах Закамья, связанных с именами святых. Предпринимается попытка научного осмысления семантики и этимологии легенд и преданий через призму религиозных верований, в частности – суфизма. Подвергаются исследованию сюжеты и образы, их притязания на достоверность. В основу статьи легли материалы фольклорно-этнографической экспедиции в Аксубаевский район Республики Татарстан (16‑19 августа 2019 г.).
Тип статьи:
Научная статья
Язык статьи:
Татарский
Дата публикации:
26.12.2019
Статья представлена в издании
Гасырлар авазы - Эхо веков 4 2019
Ознакомительная часть статьи
Татар фольклоры төрле яклап өйрәнелгән булса да, озак вакытлар галимнәр игътибарыннан читтә калып килгән темалар бар. Шуларның берсе дин белән бәйле. Әлеге тема өстендә инде рус галимнәре гасырдан артык вакыт эзләнәләр. Рус һәм Европа фольклористикасында сакраль урыннарны өйрәнгән, «изгеләр» культы белән бәйле риваять-легендаларның этимологиясен ачуга багышланган фәнни чыганаклар байтак. Мәсәлән, А. Дж. Арберри, В. Н. Басилов, В. В. Бартольд, А. Гольциер, Р. Р. Исхаков, И. Р. Насыров, А. Г. Селезнев һәм И. А. Селезнева кебек галимнәрнең хезмәтләрен атарга була. Бу хезмәтләрдә дини мистик сюжетларга корылган халык әсәрләре, аларда тасвирлаган вакыйгалар һәм изгеләштерелгән персонажлар, алар исеме белән бәйле изге урыннар өйрәнелә.
Татар халык иҗатында һәм этнографиясендә бу тема соңгы берничә дистә ел эчендә генә өйрәнелә башлауга карамастан, җитди хезмәтләр дөнья күрде. Фольклорчы галимә А. Х. Садыйкова татар фольклорына ислам идеологиясенең йогынтысын, аерым образларны һәм мотивларны өйрәнде. Галимә Хозыр Ильяс һәм төркиләрдә изгеләштерелгән Искәндәр Зөлкарнәй образларына киң туктала. Фольклордагы аерым дини, мифологик образлар турында Ф. И. Урманчеевның өч томлык «Татар мифологиясе» энциклопедик сүзлегендә мәгълүмат табарга мөмкин. Татар шигъриятендә дини мистик һәм мифологик күзаллаулар, төш алымы, аларны юрау үзенчәлекләренә Ф. З. Яхин тирән анализ бирә, татар әдәбиятында суфичылык йогынтысын Ә. Т. Сибгатуллина өйрәнә. Болгар һәм Алтын Урда чорлары татар авыз иҗатына бәйле рәвештә И. Г. Закирова хезмәтләрендә ачыла. Бу мәкаләдә тикшерелгән изге образлар сакраль урыннарга бәйле рәвештә Ф. Х. Җәүһәрова, Р. К. Уразманова, Г. Ф. Габдрахманова, А. Р. Мухаметзянова хезмәтләрендә ачыклана6. Бу хезмәтләрдә Татарстан җирлегенә булган сакраль урыннар барлана, бу урыннар белән бәйле ритуал-йолаларның структурасы өйрәнелә.
Безнең максатыбыз – татар фольклорында таралган изгеләр образын барлау, алар белән бәйле риваять-легендаларны ачыклау, тематикасын классификацияләү, изге персонажлар һәм урыннарга мөнәсәбәтле туган халык ышануларын өйрәнү, аларның этимологиясен ачыклау.
Для получения доступа к полному содержанию статьи необходимо приобрести статью либо оформить подписку.
0 руб.
Другие статьи
На основе документов Государственного архива Республики Татарстан, в статье показано становление городского лесного хозяйства: от первоначально убыточного – до отдельной муниципаль
Экскурс в историю одного из самых известных джадидистских учебных заведений – медресе «Галия», подготовившего блестящую плеяду национальных кадров.
Основное внимание в статье уделено освещению фактов погромов усадеб, грабежей крестьянского имущества, усиления национальных конфликтов, массового потребления алкоголя и пр.
В статье идет речь об изменениях в районной сетке Татарской АССР во второй половине 1930‑х гг.
Прошение Габдерашита Ибрагимова о принятии мер по улучшению социально-правого и экономического положения сибирских бухарцев.
На основе документов из региональных архивов приводятся новые сведения о родословной семьи историка Михаила Георгиевича Худякова (1894-1936)
