Л. Х. Мөхәммәтҗанова. Курган татарлары: эпик фольклорда төрки мәдәният эзләре
В Курганской области тюркские народы, в частности татары и башкиры, – коренные народы. Современные татары, проживающие на этих землях, укомплектованы из хронологически и географически разнородных этнических групп и племен. В данной статье автор рассматривает материалы по эпическому фольклору, собранные в 1960-1970-е гг. во время экспедиций в Зауралье и хранящиеся в фондах Центра письменного и музыкального наследия Института языка, литературы и искусства им. Г. Ибрагимова Академии наук Республики Татарстан. Татарскими фольклористами в Курганской области и близлежащих регионах в свое время записаны и введены в научный оборот некоторые дастаны, а также эпические образцы фабульного характера или эпические песни из дастана. Исследуя локальные этнокультурные явления, автор статьи выявляет единое культурное целое, взятое в общетюркском культурном контексте. Эпические памятники, записанные из уст информантов Зауралья – образцы не только национального эпоса, они важны и как общечеловеческие нематериальные ценности и служат ценными источниками для углубленного изучения проблемы истории тюрков в сравнительном аспекте и в контексте Евразийской цивилизации.
Тип статьи:
Научная статья
Язык статьи:
Татарский
Дата публикации:
30.07.2019
Статья представлена в издании
Гасырлар авазы - Эхо веков 1 2019
Ознакомительная часть статьи
Бүгенге көндә Урал арты татарлары – бу якта яшәүче халыклар арасында саны буенча иң зур күпчелекне тәшкил итүчеләрдән. Бөтен Россия буйлап таралган татарларның биредә дә компактлы яшәүләре табигый. Урал арты татарлар өчен берничә буын элегрәк күченеп килгән җир генә түгел, бу тирәләр – борынгы скиф-һун-төрки-татар җирләре, татарларның тарихи ватаны. 2010 елгы халык санын исәпкә алу нәтиҗәләре буенча Курган өлкәсендә яшәүче милләттәшләребезнең саны 17 мең, ә тугандаш башкортларныкы 12 меңне тәшкил итә, бу исә өлкәдә яшәүче 900 меңнән артык халыкның 3,3 проценты дигән сүз.
Бүгенге Курган өлкәсе татарлары турында тарихта иң беренче мәгълүматлар XI гасырга ук барып тоташа. Ул чордагы фарсы галиме Әл-Гардизи Урал арты территориясенең, шул исәптән бүгенге Курган өлкәсенә карый торган җирләрнең урта гасыр төрки дәүләтләренең берсе булган Кимак каганлыгына керүе хакында язып калдырган. Кимак каганлыгы составына җиде үзара якын кардәш кабилә кергән, шулар арасында татар һәм кыпчак кабиләләре дә бар. Татарлар каганлыкта идарә итүче йорт исәбендә торганнар, аның көнбатышын, ягъни хәзерге Чиләбе, Курган өлкәсе урнашкан территорияне биләгәннәр. XIV йөз тарихчысы Ибн-Халдун шулай ук кыпчаклар арасында татарларның аерым этногенетик тармак тәшкил итүләре турында яза. Бүгенге көндә Санкт-Петербургта Эрмитаж кунсткамерасында саклана торган матди кыйммәтләр – скиф хәзинәләренең Курган якларыннан, Тубыл, Исәт елгалары буена урнашкан татар авылларында табылган булуын да исәпкә алсак, бу якларда төркиләрнең тамырлары тагын да борынгырак чорларга барып тоташканлыгы ачыклана.
Для получения доступа к полному содержанию статьи необходимо приобрести статью либо оформить подписку.
0 руб.
Другие статьи
Публикация посвящена введению в исследовательский оборот документальных материалов расследования в Свияжской провинциальной канцелярии случая о недопущении к крещению татарки-мусул
В статье анализируются причины составления в 1910 г. известным мусульманским общественным деятелем И. Гаспринским записки «О распространении на крымских татар общего права избирать
Статья представляет собой публикацию машинописной копии первого циркуляра Восточного отдела ГПУ (1922-1930) – контрразведывательного и разведывательного органа в структуре Государс
Авторами продолжено исследование, начатое в 2014 г., о пребывании в СССР американского экономиста Франка Уитсона Феттера (1930).
Изучение опыта взаимодействия управленцев и педагогического сообщества в годы Великой Отечественной войны на примере Калининской (ныне Тверской) области.
В статье рассматривается влияние построенного в 1950-1957 гг. Куйбышевского гидроузла и образованного им водохранилища на жителей города Куйбышев-Татарский (бывший г. Спасск), част
