Маликов Р. И. Буа шәһәрендә ислам дине тарихы
Город Буинск исторически сложился как один из значимых мусульманских религиозных центров Поволжья. До революции здесь проживало более двух тысяч татар-мусульман, действовали две соборные мечети и два крупных медресе, где работали видные религиозные деятели. Татарское население полностью исповедовало ислам. Среди них были богатые купцы, которые финансировали строительство и содержание мечетей и медресе. В советский период все мечети и медресе были закрыты, уничтожена многовековая религиозная литература, репрессированы и изгнаны религиозные деятели, благотворители. Народ воспитывался в духе коммунистических идей, формировался идеал советского гражданина, далекого от религии и религиозных традиций. Несмотря на насильственное навязывание атеистических взглядов, часть татарского населения г. Буинска сумела сохранить верность своим религиозным убеждениям, национальной культуре и традициям. В этом большую роль сыграли неофициальные религиозные деятели: имамы и абыстаи. С распадом в 1991 г. СССР и образованием Российской Федерации, началась новая эпоха постепенного возрождения ислама. В настоящее время в Буинске действуют шесть мечетей и одно медресе. Цель данной работы раскрыть историю ислама в г. Буинске. Данная тема долгое время оставалась неизвестной, поэтому ее изучение актуально для исторического краеведения. Работа выполнена с использованием широкого круга источников (документы Государственного архива Республики Татарстан, Государственного архива Ульяновской области, Национального архива Республики Башкортостан), материалов периодической печати, научной литературы и личного архива автора.
Тип статьи:
Научная статья
Язык статьи:
Татарский
Дата публикации:
26.09.2019
Статья представлена в издании
Гасырлар авазы - Эхо веков 3 2019
Ознакомительная часть статьи
Буа Татарстанның көньяк-көнбатышында Карлы елгасы буенда (Зөя елгасы кисешендә) Казаннан 137 км, Ульяннан 80 км ераклыкта урнашкан зур булмаган шәһәр. Шәһәрнең исеме «Буа», плотина сүзеннән алынган. Тарихтан мәгълүм булганча Идел буе Болгар дәүләте чорында болгар авыллары Буа җирлегендә дә булган, ә соңрак Казан ханлыгы вакытында бу урында зур булмаган шәһәр барлыкка килгән.
Революциягә кадәрге чорда ислам дине
Буа шәһәре гомер-гомергә аеруча дини төбәк буларак башка төбәкләрдән аерылып торган. Бигрәк тә революциягә кадәр бу мәчетләрнең, мәктәп-мәдрәсәләрнең күплегендә, халыкның дини булуында, гыйлемле, көчле дин әһелләренең фидакарь эшчәнлегендә күренгән.
Тарихи мәгълүматларга караганда, Рус дәүләтнең 250 ел барган көчләп чукындыру сәясәте туктатылгач 1788 елны Оренбург өлкәсе мөселманнар Диния нәзарәте төзелә һәм мәчетләр салырга рөхсәт бирелә. Шул вакытларда Буада да, ниhаять, агач мәчет төзелә. 1805 елны аның каршында мәдрәсә ачыла. Ул вакыттагы мәдрәсә җитәкчеләре, имамнары Фазыл бине Нигмәтулла әл-Буави, Хөсәен бин Хөснетдин әл-Буавый, 1836-1852 елларда Габделвахид бине Габдеррахман бине Колый әл-Буавый (1808-1852) була.
1852-1886 елларда Буа мәдрәсәсен Габдуннасыйр хәзрәт Мөхәммәтәминов (1806-1886) җитәкли. Бу кеше галим кешеләрдән булып күп гомерен ислам дине үсешенә, гыйлем бирүгә, күркәм шәкертләр, имамнар тәрбияләүгә сарыф итә. Аның вакытында мәдрәсәнең даны еракларга тарала. Ул мәшһүр галим Шиһабетдин Мәрҗани белән дус булып, кызы Зөһрәне аңа кияүгә бирә. Замандашлары аның хакында ошбу сүзләрне язып калдырганнар: «Габденнасыр хәзрәт фәкыйрьлек белән Исәк, Бәрәскә, Бохара мәдрәсәләрендә укып, тырышлык сәбәпле зур гыйлемнәр алды. Һәрвакыт гади тормыш алып барды кайбер галимнәр, шәйхләр кебек байлык җыймады. Бу дөнья малына бәйле түгел иде. Күпме акча килсә, шуны куллана, булганына канәгать булып яши иде. Вафат булганда бар акчасы 100 сумнан артык булмады. Суфый һәм захид иде. Күркәм холыклы булып телен гөнаһлардан мөмкин кадәр саклый иде, теле белән, язуы белән бер кешенең хәтерен калдырмады. Бөтен вакытын шәкертләргә гыйлем бирүгә һәм күркәм әхлаклы шәхесләр тәрбияләүгә сарыф итте».
Для получения доступа к полному содержанию статьи необходимо приобрести статью либо оформить подписку.
0 руб.
Другие статьи
Деятельность купеческой династии Гирбасовых в рамках акционерного товарищества, на основе анализа Отчетов торгово-промышленного товарищества «Ф. П. Гирбасова с сыновьями и К°», от
В статье анализируются особенности функционирования древнетюркских личных имен в татарском ономастиконе. Материалом исследования выбраны опубликованные тексты орхоно-енисейских па
Статья посвящена анализу советского законодательства 1940-1950-х гг. при исследовании проблемы взаимоотношений власти и молодежи. Дана видовая характеристика законодательных источн
Статья посвещена малоизвестным фактам политической биографии Г. Губайдуллина в условиях русской революции 1917 г., его активному участию в общественной жизни татарского народа, в р
Описана датированная 10 июля 1935 г. «Справка иностранного отдела НКВД СССР о татарской белой эмиграции на Дальнем Востоке “О состоянии татарской белой эмиграции на Дальнем Востоке
Сделан вывод о том, что возникшие ранее рунического письма родовые тамги могли сыграть определенную роль при его создании, а символико-смысловая природа рисунка тамг могла стать пр
